STUDIUM FORMACYJNE DLA NAUCZYCIELI I WYCHOWAWCÓW
KATOLICKICH “AUGUSTIANUM” W LATACH 1998-2014

Realizowana od kilku lat reforma systemu edukacji, kładąc silny akcent na wychowanie, domaga się od kadr nauczycielskich nie tylko wyższych kwalifikacji pedagogiczno-dydaktycznych, ale także wyrazistszej formacji intelektualno-duchowej. Dla budowania i umacniania tej formacji wśród nauczycieli, w szczególności szkół katolickich, powołane zostało, w ramach Fundacji Liceum św. Augustyna, Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”.

Założenia Studium opierają się na dokumentach Kościoła i nauczaniu Papieży. Za podstawowe zostały przyjęte: encyklika Piusa XI “O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży”; soborowa “Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim”; dokumenty Kongregacji Nauczania Katolickiego: “Szkoła katolicka”, “Świecki katolik świadkiem wiary w szkole”; Konstytucja Apostolska Ojca św. Jana Pawła II “O uniwersytetach katolickich”; posynodalna Adhortacja Apostolska Ojca św. Jana Pawła II “Formacja katolików świeckich”. W oparciu o powyższe dokumenty podjęta została praca nad zbudowaniem programu, który bazując na wartościach chrześcijańskich - zorientowany byłby na personalistyczną wizję człowieka i szkoły.

Nie bez znaczenia dla prac nad koncepcją programową Studium było objęcie refleksją pięćdziesięcioletnich doświadczeń Katolickiego Liceum pod wezwaniem św. Augustyna, które, nawet w najtrudniejszych latach, dzięki osobistej formacji nauczycieli i wychowawców, zapewniało uczącej się tu młodzieży należyte wychowanie katolickie i patriotyczne. Doświadczenie to wskazywało, iż realizowane w ramach Studium kształcenie powinno objąć filozofię, teologię, psychologię i pedagogikę. Chodziło bowiem o to, aby kształtowana i wzmacniana formacja nauczycieli pozwalała im na uważne i odpowiedzialne wprowadzanie ucznia i wychowanka w przestrzeń dialogu między kulturą a wiarą, dla dokonywania ich wewnętrznej syntezy przez ucznia. Było jednak oczywiste, że nie będzie to możliwe, jeśli syntezy takiej wychowawca nie osiągnie uprzednio w sobie samym. To przeświadczenie nadało zasadniczy kierunek pracom nad koncepcją programową tworzonej placówki.

Rada Fundacji, pozytywnie odnosząc się do przedłożonej przez ks. prof. dr. hab. Stanisława Urbańskiego i mgr. Stanisława Piestraka, prezesa Zarządu Fundacji, propozycji założeń programowych powstającego Studium, dla zdynamizowania tych prac powołała w dniu 24 września 1998 r. ks. prof. dr. hab. Stanisława Urbańskiego na Dyrektora Studium i mgr. Romana Dreckiego na stanowisko Dyrektora d/s organizacyjnych. Opracowany pod kierunkiem ks. St. Urbańskiego program, przyjęty i zaakceptowany przez władze Fundacji, ze względu na charakter tego Studium został przedłożony Prymasowi Polski - ks. kard. Józefowi Glempowi. Ksiądz Prymas z radością powitał tę inicjatywę i skierował do Fundacji Liceum św. Augustyna list następującej treści:

“Wyrażam wielką radość z powołania przez Fundację Liceum św. Augustyna w Warszawie Studium Formacyjnego dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich pod nazwą “Augustianum”. Troska o polską i jednocześnie katolicką szkołę i młodzież rozpoczyna się od troski o formację intelektualną i duchową ich wychowawców. Z tego względu inicjatywa powołania Studium, które będzie się zajmować formacją nauczycieli i wychowawców, i to w duchu chrześcijańskim, zasługuje na najwyższe uznanie. Życzę, ażeby Fundacja Liceum Świętego Augustyna - znajdując radość w kształtowaniu “jutra” przez pracę nad formacją “dziś” - nie szczędziła wysiłków dla jak najlepszego prowadzenia powołanego Studium, bowiem jego sukces owocować będzie umacnianiem w młodzieży polskiej tak bardzo potrzebnych motywów życia i nadziei. Na znojny trud kształtowania umysłów i serc w świetle Bożej prawdy z serca błogosławię”.

Posiadając tak znaczącą zachętę dla uruchomienia Studium, władze Fundacji, opracowany przez ks. S. Urbańskiego statut dla powstającej placówki oraz szczegółowy program prac Studium, wystąpiły do Ministerstwa Edukacji Narodowej z wnioskiem o wpisanie “Augustianum” do rejestru niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli, powołując się na regulacje zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1992 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. Nr. 63 poz. 317). Ostatecznie, pod datą 12.01.1999, dokonany został wpis do rejestru niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnopolskim Studium Formacyjnego dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”. Wśród szczegółowych zadań Studium wymieniono:

1) diagnozowanie stanu kwalifikacji nauczycieli i określanie potrzeb w zakresie ich umiejętności wychowawczych;
2) gromadzenie, opracowywanie i rozpowszechnianie informacji i materiałów pedagogicznych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wychowawczej;
3) organizowanie doskonalenia i dokształcania nauczycieli i wychowawców w zakresie pedagogiczno-wychowawczym;
4) upowszechnianie nowych metod, technik i środków doskonalenia;
5) organizowanie współpracy oraz wymiany doświadczeń między nauczycielami oraz szkołami i innymi placówkami oświatowymi, w zakresie obejmującym problematykę Studium;
6) inicjowanie i merytoryczne wspieranie zmian programowych w oświacie, w szczególności w zakresie dotyczącym problematyki wychowawczej.

Tak szeroki zakres zadań, przyznany w akcie rejestracyjnym, nie był możliwy do podjęcia przez nowo erygowaną placówkę. Kierownictwo Studium skupiło się więc na realizacji trzeciego punktu, odnoszącego się do organizowania doskonalenia i dokształcania nauczycieli. W tej sprawie nawiązano współpracę z Radą Szkół Katolickich przy Konferencji Episkopatu Polski, dla przeprowadzenia promocji Studium i dokonania naboru, tak aby inauguracja działalności Studium mogła się dokonać w październiku 1999 r. Jednak konsultacje z Radą Szkół Katolickich, jak i szerokie rozpoznanie przeprowadzone na Forum Szkół Katolickich wykazały, że jakkolwiek formacja nauczycieli jest dla szkół katolickich najważniejsza, to naglącą potrzebą okazała się konieczność (ze względu na wymogi ministerialne związane z reformą) przygotowanie kadry prowadzącej szkoły katolickie (dyrektorzy, ich zastępcy) do należytego pełnienia ich obowiązków. Większość szkół katolickich (których było wówczas ponad trzysta) powstało po roku 1990 i w ogromnej liczbie prowadząca je kadra nie posiadała wymaganych w tym względzie kwalifikacji. Wychodząc na przeciw tej pilnej potrzebie, w ramach Studium został opracowany autorski program nadający kwalifikacje z zakresu zarządzania oświatą, obejmujący 216 godzin zajęć, w tym 25 godzin praktyk dyrektorskich. Mimo przeprofilowania programu, pozostawiono w nim silną podbudowę formacyjną, realizowaną przez wykładowców teologii i filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, m.in. profesorów A. Latawca, ks. J. Dołęgę, o. P. Ogórka, ks. P. Mazanka, ks. P. Gwiazdę, ks. S. Urbańskiego, a także dr. S. Michałowskiego z Uniwersytetu Śląskiego. Zgodnie z wymogami, program taki musiał uzyskać akceptację Ministra Edukacji Narodowej. Po skomplikowanej procedurze administracyjnej przeprowadzonej przez R. Dreckiego, program ten został zatwierdzony i Studium uzyskało tym samym prawo nadawania kwalifikacji z zakresu zarządzania oświatą. W tym zakresie zajęcia prowadzili m.in. dyrektor J. Dobrzyńska z MEN, dr S. Sławiński, dyrektor OCEN, oraz edukatorzy “nowej szkoły”: E. Krawczyk, E. Gaczyńska i Z. Ślęzakowski. Trzeba jeszcze dodać, że Studium realizowało swoje zadania przy pomocy wsparcia finansowego Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Organizacyjnie dwieścieszesnastogodzinny program rozpisany został na roczny harmonogram zajęć, przewidujący comiesięczne zjazdy uczestników (od października do czerwca) na przeciąg trzech dni: piątek, sobota, niedziela, z wymiarem 22 godzin zajęć na każdy zjazd. Ponadto w niedzielę uczestnicy zjazdu uczestniczyli w liturgii eucharystyczno-formacyjnej prowadzonej przez ks. S. Urbańskiego.

Zrealizowano trzy kursy: pierwszy w roku szkolnym 1999/2000, drugi w roku szkolnym 2000/2001, trzeci w roku 2001/2002. W ramach pierwszego kursu ukończyło go 30 uczestników, absolwentami drugiego było 36 uczestników, zaś trzeci rok ukończyło 48 osób.

W roku szkolnym 2001/2002 przeprowadzono również kurs nadający kwalifikacje pedagogiczne zawodowo czynnym nauczycielom. Dlatego w roku szkolnym 2002/2003 realizowana była druga edycja kursu pedagogicznego oraz kurs doskonalenia z zakresu pedagogiki mediów. Oba kursy ukończyło 27 osób. Tak więc po czterech latach działalności, Studium nabrało doświadczenia związanego z przeprowadzeniem trzech edycji kursu z zakresu zarządzania oświatą (95 absolwentów), dwóch edycji kursu pedagogicznego nadającego kwalifikacje pedagogiczne zawodowo czynnym nauczycielom (36 absolwentów) oraz jedną edycję kursu doskonalenia z zakresu pedagogiki mediów (10 absolwentów). Ponadto, Studium dysponowało autorskim programem kursu z zakresu zarządzania oświatą oraz dwoma autorskimi programami doskonalenia zawodowego nauczycieli – formacyjnym (nigdy w całości nie został zrealizowany, stanowiący jedynie podbudowę pod kwalifikacyjne kursy zawodowe) oraz kształcącym w zakresie technik multimedialnych w pedagogice. Ponadto w ramach Studium przeprowadzono Podyplomowe Studia dla katechetów, które ukończyło 92 osoby.

Studium prowadziło współpracę z Instytutem Badań Naukowych Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego w Warszawie w zakresie opracowania trzeciego tomu “Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II”, Warszawa 2000, w ramach powołanej serii “Edukacja w nauczaniu Kościoła”. Wcześniej ukazały się w powyższej serii dwa tomu: “Uniwersytety w nauczaniu Jana Pawła II” t. 1, Warszawa 1999 i t. 2, Warszawa 2000. W opracowaniu jest tom trzeci: “Jan Paweł II o nauce” i tom czwarty: “Jan Paweł II do polskich uczonych”. Realizowana była również współpraca ze Studium Duchowości Europejskiej w ramach comiesięcznych wykładów w Centrum Kultury “Civitas Christiana”. W zakresie zaś formacyjnym współpracowano z Sekcją Teologii Duchowości Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

W związku z wyczerpaniem się zapotrzebowania na kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą (kursów takich w Polsce prowadzono bardzo wiele w różnych ośrodkach), kierownictwo Studium uruchomiło kursy kwalifikacyjne, nadające uprawnienia pedagogiczne przy równoległym prowadzeniu kursu formacyjnego. Program tego kursu obejmował dwa podstawowe bloki tematyczne: “Podstawy edukacji” i “Metodykę”, i realizowany był w wymiarze 27 godzin zajęć. Harmonogram kursu przewidywał 10 sesji, obejmujących piątek, sobotę i niedzielę, z przeznaczeniem 27 godzin zajęć na każdą sesję. Studium ukończyło 146 absolwentów.

Studium zorganizowało też ogólnopolskie sympozjum: “Taka będzie przyszłość Europy jakie jej młodzieży chowanie” (15.02.2003 r.) z udziałem przedstawicieli katolickich szkół i studentów oraz pracowników Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, a także studentów i pracowników UKSW. Materiały sympozjum zostały opublikowane: “Ścieżki wychowania chrześcijańskiego”, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008. Na sympozjum referat wygłosił też ks. S. Urbański, Duchowe oblicze Polski. U źródeł polskiej pedagogiki wychowawczej, w: Ścieżki wychowania chrześcijańskiego, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008, s. 152-169.

Ponadto, ks. S. Urbański wygłosił wykłady dla słuchaczy Studium:

1. Religijny aspekt wychowania (29.10.1999).
2. Świętość chrześcijanina świadectwem wiary (16.11.1999).
3. Świętość służby człowieka (23.11.1999).
4. Wychowanie katolickie w świetle nauki Jana Pawła II (20.10.2000).
5. Wychowanie według Jana Pawła II (18.03.2001).
6. Personalistyczna i antropologiczna koncepcja wychowania (09.06.2001).

Ks. S. Urbański wiele uwagi poświęcił w swoich badaniach wychowaniu chrześcijańskiemu poza działalnością Studium. Napisał szereg artykułów:

1. Pedagogia Jana Pawła II, Zarządzanie i Edukacja 1 (2001), s. 113-131.
2. Duchowość wychowania w nauczaniu Jana Pawła II, w: Jan Paweł II – Mistrz Duchowy, red. M. Chmielewski, seria: Homo meditans, t. 27, Lublin TNKUL 2006, s. 121-138.
3. Słowo wstępne, w: Ścieżki wychowania chrześcijańskiego, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008, s. 5-8.
4. Pedagogia Jana Pawła II, w: Ścieżki wychowania chrześcijańskiego, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008, s. 9-30.
5. Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II, w: Ścieżki wychowania chrześcijańskiego, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008, s. 176-177.
6. Duchowość młodzieży w świetle nauczania Jana Pawła II, w: Jestem tylko wędrowcem... W poszukiwaniu duchowości pokolenia JP II, red. S. Urbański, E. Krawiecka, W. Gałązka, seria: Mistyka polska 112, Fundacja AMF “Nasza Droga”, Warszawa 2010, s. 193-207.
7. Duchowość wychowania w świetle myśli bł. Jana Pawła II z uwzględnieniem Listu apostolskiego “Parati semper” do młodych całego świata, w: Błogosławiony Jan Paweł II Wielki, red. J. Sokołowski, Episteme 106, Warszawa-Łomża 2012, s.137-149.

Ks. S. Urbański jeszcze zorganizował (współorganizator) konferencje naukowe:

1. “Wychowawcza rola uniwersytetu w nauczaniu Jana Pawła II”, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (13.10.1999).
2. “Szkoła katolicka w służbie nauki i wychowania Jana Pawła II”, Studium Duchowości Europejskiej, Studium Duchowości Zmartwychwstańczej, Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (18.10.2003).
3. “Patriotyczne aspekty wychowania a służba narodowi – Bóg, Honor, Ojczyzna. Wychowanie ku obywatelskiej mądrości”, Studium Duchowości Europejskiej, Studium Duchowości Zmartwychwstańczej, Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (20.05.2005). M.in. zostały wygłoszone referaty: prof. K. Chałas, Patriotyzm jako wyzwanie i zadanie dla młodego pokolenia; ks. prof. J. Bielecki, Personalizm fundamentem wychowania człowieka; prof. J. Zabłocki, W poszukiwaniu wzorców osobowych; ks. dr H. Niemiec, Ontyczne podstawy wychowania; dr K. Świerszcz, Bóg, Honor, Ojczyzna – wychowanie ku obywatelskiej mądrości.
4. “Nauczanie Jana Pawła II a współczesna aksjologia pedagogiczna”. Studium Duchowości Europejskiej, Studium Duchowości Zmartwychwstańczej, Instytut Jana Pawła II w Warszawie, Wydział Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (09.06.2007).
5. V Tydzień Papieski: “Musicie od siebie wymagać, nawet gdy inni od was nie wymagają”, Studium Duchowości Europejskiej, Studium Duchowości Zmartwychwstańczej, Zamiejscowy Wydział Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, Chełm ( 13 – 19. 04. 2008).
6. “Wychowanie chrześcijańskie”, Sekcja Teologii Duchowości UKSW, Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, Klub Pietrzaka, Warszawa (28.10.2008).
7. “Jestem tylko wędrowcem”… W poszukiwaniu duchowości pokolenia JP2, II Konferencja ogólnopolska, interdyscyplinarna, panel. Sekcja Teologii Duchowości UKSW, z udziałem prelegentów: Instytut Filologii Polskiej UAM, Instytut Filologii Polskiej UKSW, Wydział Teologiczny UAM, ks. abp dr Mieczysław Mokrzycki z Lwowa, Fundacja AMF “Nasza Droga”, Patronat honorowy: ks. abp Kazimierz Nycz, metropolita warszawski; ks. abp Mieczysław Mokrzycki, metropolita lwowski; organizacja, wprowadzenie, zakończenie, UKSW (25.11.2009).
8. “Wychowanie to dług”… (K. Marcinkowski). W poszukiwaniu duchowości wychowywania siebie. VI Konferencja ogólnopolska, interdyscyplinarna, Sekcja Teologii Duchowości UKSW, Fundacja AMF “Nasza Droga”, UKSW Warszawa (20.11.2013).

Ks. S. Urbański wygłosił referaty:

1. “Postulat uwzględnienia duchowości człowieka w procesie resocjalizacji nieletnich”, Sympozjum “Ewangelia a resocjalizacja”, Księża Orioniści, Warszawa (24.05.2000).
2. “Duchowość nauczyciela w świetle nauczania Jana Pawła II”, Konferencja międzynarodowa: “Profesjonalny nauczyciel”, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, Łomża (21.02.2004).

Ks. Urbański wygłosił wykłady:

1. “Jak trafić do młodego człowieka, jak ukazywać drogę do Boga”, konwersatorium, Duszpasterstwo Akademickie, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (15.12.2000).
2. “Perspektywy życia człowieka odkupionego”, konwersatorium, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, Warszawa (26.01.2001).
3. “Bogdan Jański wzorem młodzieży”, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, Łomża (10.10.2008).
4. “Bogdan Jański wzorem dla młodzieży”, VI Rocznica nadania imienia Bogdana Jańskiego Publicznemu Gimnazjum w Winnicy, Publiczne Gimnazjum im. Bogdana Jańskiego, Winnica (22.05.2014).

Bibliografia

S. Urbański, Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, Ateneum Kapłańskie 137 (2001), z. 2-3, s. 362-364; S. Urbański, Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, Nasz Głos 6 (2001) nr 10, s. 48; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, Nasz Głos 6 (2001) nr 11, s. 48; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, w: Teologia duchowości, red. J. Dołęga, Episteme 20 (2002), s. 180-184; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, w: Twórczość naukowo-badawcza ks. prof. dr. hab. Stanisława Urbańskiego, Włocławek 2003, s. 155-159; R. Drecki, Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, w: Ścieżki wychowania chrześcijańskiego, red. S. Urbański, seria: Mistyka polska 91, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna “Adam”, Warszawa 2008, s. 170-175; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich “Augustianum”, w: Servire Deo et hominibus, red. W. Gałązka, P. Latawiec, H. Podolski, K. Trawkowski, Wyd. UKSW, Warszawa 2009, s. 247-252; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich „Augustianum”, w: Szukać Miłość – Boga. Księga Jubileuszowa z okazji 35 lecia pracy naukowej w Wyższym Instytucie Teologicznym w Częstochowie, red. S. Jasionek, W. Gałązka, seria: Biblioteka Teologów Częstochowskich, tom 2, Częstochowa 2015, s. 397-404; Studium Formacyjne dla Nauczycieli i Wychowawców Katolickich „Augustianum”, w: Tylko służyć, seria: Mistyka polska 145, red. W. Gałązka, t. 1, Wyd. UKSW, Warszawa 2016, s. 301-306.